ابن‌حاج ابوعبدالله محمد بن ابرهیم جذامی غرناطیاِبْنِ حاج، ابوعبدالله محمد بن ابراهیم جذامى غرناطى (د پس از ۵۴۰ ق/ ۱۱۴۵م)، معروف به ابن حاج و قنیقل، فقیه، متکلم و نحوی بوده است. ۱ - اندک بودن اطلاعات مربوط به اوسیوطی [۱]
سیوطى، بغیة الوعاة، ج۱، ص۸، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م.
شهرت وی را فنقل ضبط کرده که احتمالاً تصحیف همان قنیقل است. ابن ابار که نزدیک‌ترین مأخذ به روزگار اوست، اطلاعات بسیار اندکى درباره وی به دست داده و تنها به ذکر نام و چند نکته مختصر بسنده کرده است. [۲]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۴۵۰، به کوشش عزت عطار الحسینى، قاهره، ۱۹۵۶م.
وی ظاهراً در غرناطه متولد شده است.۲ - تحصیلاتابن حاج از استادانى چون ابوبکر غالب بن عطیه، ابوالحسن بن باذش و ابومحمد بن عتّاب دانش آموخت [۳]
مراکشى، محمد، الذیل و التکملة، ج ۶، ص۱۰۸، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
و در ادبیات و علم کلام تبحر یافت. سیوطى [۴]
سیوطى، بغیة الوعاة، ج۱، ص۸، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م.
[۵]
سیوطى، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م.
از وی به عنوان فقیهى آگاه به نحو و ادب یاد کرده است.۳ - تدریس و قضاوتابن حاج به تدریس نیز اشتغال داشته و به گفته مراکشی [۶]
مراکشى، محمد، الذیل و التکملة، ج ۶، ص۱۰۸، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
قرائت، فقه، ادبیات و کلام تدریس مى‌کرده است. از شاگردان وی، ابوالحجاج ثغری تنها کسى است که ابن ابار [۷]
ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۴۵۰، به کوشش عزت عطار الحسینى، قاهره، ۱۹۵۶م.
شایسته ذکر دانسته است. سیوطى و مراکشى [۸]
سیوطى، بغیة الوعاة، ج۱، ص۸، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م.
[۹]
سیوطى، بغیة الوعاة، ج۱، ص۹، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م.
از چند تن دیگر نیز که از وی روایت کرده‌اند، نام برده‌اند.ابن حاج همچنین مدتى در جیان و برخى نقاط دیگر عهده‌دار منصب قضا بوده است. [۱۰]
مراکشى، محمد، الذیل و التکملة، ج ۶، ص۱۰۸، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
۴ - وفاتدرباره سال درگذشت وی اختلافى نیست، اما محل درگذشت وی را سیوطى در مُرسیه و مراکشى در غرناطه دانسته است. ظاهراً ابن حاج هیچ گونه تألیفى نداشته است. ۵ - فهرست منابع۱) ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، به کوشش عزت عطار الحسینى، قاهره، ۱۹۵۶م. ۲) سیوطى، بغیة الوعاة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴م. ۳) مراکشى، محمد، الذیل و التکملة، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن حاج»، ج۳، ص۱۰۶۳. |